Жаңартылған білім беру бағдарламасы аясында бастауыш сыныпта мәтінмен жұмыс жасаудың тиімді тәсілдері

«А.С.Макаренко атындағы №6 орта мектебі МДШО» КММ Директордың ғылыми әдістемелік ісі жөніндегі орынбасары Гаухар Амангельдиевна Осанованың басшылығымен бастауыш сынып мұғалімі, педагог-зерттеуші  Роза Телембаевна Саурукова жас мамандармен қалалық семинар өткізді. 

Тақырыбы: Жаңартылған білім беру бағдарламасы аясында бастауыш сыныпта мәтінмен жұмыс жасаудың тиімді тәсілдері

1.Еліміз дамыған 30 мемлекеттің қатарына кіруді мақсат қою кезеңінде білім беру саласында реформа жүзеге асыруды қарқынды бастады. Біз бүгінгі жаңа атаулы ертең-ақ ескіге айналатын, жүрісі жылдам дәуірге аяқ бастық. Бұл жағ­дайда кәсібін неғұрлым қиналмай, жеңіл өзгер­туге қабілетті, аса білімдар адамдар ғана табысқа жетеді.  ... Табысты болудың ең іргелі, басты факторы білім екенін әркім терең түсінуі керек. Жас­тары­мыз басымдық беретін межелердің қатар­ында білім әрдайым бірінші орында тұруы шарт. Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді.

2.Елімізде көптеген халықаралық зерттеулер жүргізіліп жатыр. Соның бірі 2009, 2012 жылдардағы PISA зерттеуі нәтижелері бойынша қазақстандық оқушылар  мәтінмен жұмыс істеуде өздерінің шетелдік құрбыларынан айтарлықтай артта келеді, оқу біліктілігі мен дағдыларының жеткіліксіз деңгейде қалыптасуын көрсетеді. Атап айтсақ:

• түйін сөз бойынша ақпарат іздеуде;
• қолда бар мәліметтер негізінде болжам жасау;
• зерттеу мәліметтері мен ғылыми фактілерді түсіндіру;
• дәлелдер мен қорытындылар негізінде жасаған зерттеу мәліметтері мен ғылыми фактілерді анықтау;
• графикалық ақпаратты түсіндіріп беру.

Сол себепті бүгінгі таңда білім саласында өзекті болып отырған мәселе – оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру, оның ішінде, оқу сауаттылығын арттыру. «Оқу сауаттылығы – адамның жазбаша мәтіндерді түсіну және пайдалану, ол туралы ойлану және мақсатқа жету, өз білімі мен мүмкіндігін кеңейту, әлеуметтік өмірге қатысуға қол жеткізу үшін оқумен айналасу қабілеті». Оқушының функционалдық сауаттылық дағдысын дұрыс қалыптастырсақ, оқушы мәтіннен ақпарат алуда жазу мен оқу дағдысын жеңіл қолданады, оны түсінеді, өзгертеді.

Оқушылар оқулықпен саналы жұмыс істеу үшін сабақ жоспарлау барысында оқушының алдында мәтінмен жұмысты зерттеуге айналдыратын оқу міндеттерін қою аса маңызды.

 3.Оқушы не істей білуі керек

Түсіну дегеніміз – оқыған немесе естіген нәрседен өзіндік мән табу,тұжырымдау.

Атап айтсақ:

• ұғымдар мен құбылыстарды салыстырып,ұқсастығы мен ерекшелігін таба білу
• өз мысалдарын келтіре алу
• оқыған нәрсені интерпретациялап,яғни өз сөзімен баяндап немесе басқа формада,бір «тілден» басқа «тілге» «аударып» көрсете алу
• оқиғаның немесе құбылыстың әрі қарай өрбу барысын,нәтижесі мен салдарын болжай алу.

 ОҚЫТУДАҒЫ ЖАҢА ӘДІС-ТӘСІЛДЕР ҚОРЖЫНЫНАН

(Тапсырмаларды слайдтан көрсетіп отырып түсіндіру)

Алғашқы елбасы Н.Ә.Назарбаевтың: «Өмір бойы білім алу – әр қазақстандықтың өмірлік кредосына айналуы қажет», - деген сөзі ұстаздарға тікелей қатысты. Өзгелерге білгеніңді немесе білу керектіні үйрету үшін, алдымен, соны қалай үйретуді білу шарт. соңғы жылдары педагогикамызға қосылып жатқан жаңа әдіс-тәсілдердің біршамасын сабақта пайдаланып жүрміз.

Мұғалім шығармашылығы – ұшы-қиыры жоқ ізденіс,  өнер, қиял, тапқырлық, үйрену, даму. Үйретуші сөз арқылы емес, әрекет арқылы үйретуді басты назарда ұстағаны жөн. Және сол әрекетті үйренуші атқарғаны дұрыс.  Сол кезде ғана берген білім сапалы, алған білім өмірлік болары анық.

4.«Сингвейн әдісі»

Дидактикалық мақсаты

• оқушыларды ойлауға,рефлексия жасауға үйрету;
• сөздік қорларын жаңа сөздермен толықтыру;
• ақпаратты терең түсінуге баулу

1-жол:Тақырыптың атауы (зат есім).

2-жол:Тақырыпты сипаттайтын екі сөз (сын есім).

3-жол: Тақырып туралы қимылды білдіретін үш сөз (етістік).

4-жол: Тақырыпқа қатысты төрт сөзден тұратын сөз орамы.

5-жол: Тақырыптың мәнін ашатын синоним сөз.

5.«Зерде» мәтінмен жұмыс жасау әдісі

Дидактикалық мақсаты:

-оқушыларды кез келген мәтінді түсініп оқуға ;

- мәтінді талдауға;

- негізгі ойын анықтауға үйрету;

- салыстыру,рефлексия жасауға дағдыландыру

 Адам алгаритмі

-Тақырып

-Автор

-Кітап

-Не туралы?

-Не білдім?

-Не қызық?

-Жаңа сөздер

«Венн» диаграммасы

Бір-бірімен айқасқан екі шеңбердің екі жағына салыстыруға берілетін нысандардың сипаттамалары жазылады. Ал айқасқан жерге екеуіне ортақ сипаттар тізіледі. Салыстыруға арналған тапсырмаларды осы диаграммаға салып, оқушылар қызыға толтырады, яғни, салыстыру сияқты күрделі ойлау операциясын меңгереді.

 6.«Блум түймедағы»

Сұрақ қойып үйрену әдісі

Дидактикалық мақсаты

• оқушыларды ойлануға;
• сауатты сұрақ қоя білуге;
• кез келген мәтінге байланысты дәлелдерді сыни тұрғыдан талдауға;
• өз түйіндері мен пікірлерін,ойларын жүйелі жеткізуге дағдыландыру;
• шығармашылық белсенділіктерін қалыптастыру

7.Мадақтау әдісі

Мақтау түрлері:

1. «Өтем»Ауыр кемшілігі бар (дене кемшілігі бар, мінезі нашар, өмірде сәтсіздікке ұшыраған) балаларға қолданылады. Бұларды өздері еңбекпен қол жеткізбесе де, қолдарында жақсы не бар, сол үшін мақтаған жөн. Бұл жерде мөлшерді сақтап, баланың қай қасиетін нығайтқыңыз келсе, соны айтып мақтағаныңыз маңызды.

«Аванс» – бұл алдын-ала болатынға мадақтау, яғни озыңқы түрі. Ол адамға өзіне деген сенімділігін ұялатады. Біздің сенімділігіміз мүмкіндікті шынайылыққа айналдырады. Жоққа мақтау айту – қашан да жалған айтумен парапар емес. Сіз баланың жақсы жақтарын белгілеп айтсаңыз, ол өзінің дәл сол жағымды жақтарын көрсетуге талпынатын болады.

Дидактикалық мақсаты

1.Оқушыларды өз жасаған әрекеттеріне байланысты өздерін бағалап, мадақтауға үйрету «Себеттегі жеміс»

Сонымен, оқу – күрделі процесс.

Ол маңызды танымдық және коммуникативтік міндеттерді шешуді көздейді, нақтылап айтсақ нақты ақпаратты табу, түсіну (жалпы, толық, сыни) мазмұнды түсіндіру.

Мұғалім сабақ мақсатына сәйкес бұл тәсілдерді әртүрлі қырынан қолданып отырса, мұғалім алға қойған мақсатына жете алады. Ал оқушылар кез-келген ақпаратпен жұмыс жасап үйренеді. Яғни, сапалы білімге қол жеткізе алады.

Қорыта келе, қазіргі ақпараттық заманда білім беру жүйесі өскелең ұрпақты ақпаратты дұрыс қабылдауға үйретумен ғана шектелмей, оны іздеп тауып алу, іріктеу, нақты өмірлік жағдайда қолдана білу, оны талдап, бағалап, осы ақпаратты интерпретациялауға үйрету қажет. Ол үшін оқушының бойында білім мен ақпараттың түрлі дерек көздерімен жұмыс жасау дағдысын қалыптастыру маңызды. Ақпарат көздерімен жұмыс ұйымдастыру барысында оқушының фактілер мен мәселелерге бірлесіп шешу дағдыларына көңіл бөлген жөн.

Біз ұсынып отырған мәтінмен жұмыс әдістері түрлі ақпаратты меңгерудің осы ерекшеліктерін жүзеге асыруға мүкіндік береді. Мұғалім сабақ мақсатына сәйкес бұл тәсілдерді әртүрлі қырынан қолданып отырса, мұғалім алға қойған мақсатына жете алады. Ал оқушылар кез-келген ақпаратпен жұмыс жасап үйренеді. Яғни, сапалы білімге қол жеткізе алады.