20 июня 2014, 04:45 | 2 158 просмотров
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың темір элементін жан –
жақты зерттеу арқылы темір, оның қосылыстары,
қолданылуы, маңызы жөнінде білімдерін кеңейту.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, есте
сақтау, жүйелеу қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушылардың шығармашылық
мүмкіндігін дамыту, қабілетін арттыру, қосымша
материалдар арқылы эстетикалық тәрбие беру.
Сабақтың мақсаты: Темір металы жөнінде
білімдерін кеңейту. Оқушылардың білімдерін
жүйелендіру, пәнге деген біртұтас көзқарас
қалыптастыру.
Көрнекілік: металдар коллекциясы, периодтық
кесте, суреттер, қосымша әдебиеттер,
интерактивті тақта..
Сабақтың түрі: Кіріктірілген сабақ.
Кіріктірілетін пәндер: ( география, биология,
физика, әдебиет, астрономия, халықтық педаго-
гика және медицина)
Әдіс – тәсілдер: сұрақ -жауап, түсіндіру, есеп
шығару, теңдеу жазу.
Қолданылатын технология: Кіріктірілген оқыту
технологиясы, Ақпараттық – коммуикациялық
оқыту технологиясы, деңгейлік оқыту технологи-
ясы.
Жаңа сабақ
Темір.
Химик: Темір периодтық жүйеде:
4-период, 4 - қатар, 8 - топ, қосымша топша,
реттік нөмірі 26.
26 электрон, 26 протон, салыстырмалы атомдық
массасы 56, 30 нейтрон.
4 электрондық қабат, 2)8)14)2)
Тотығу дәрежесі 0,+2,+4, кейде +6;
тотықсыздандырғыш болып табылады.
Физик: Ақ сұр түсті, металдық жылтыры бар,
тоқ пен жылуды жақсы өткізетін, магнитке тар-
тылатын, жұмсақ, созылғыш металл. Тығыздығы
7,864 г/см3 , балқу t0 ═15390С.
Осыдан 2000 жыл бұрын Қытай ғалымы Сума
Тзян магниттік компасты тапқан. Ол темірдің
магниттік қасиетіне сүйенген.Магниттік қасиеті
күшті металдар: темір, никель, кобальт. Ферро-
магнетиктерден магнит құралы, компас жасалады.
Радиотехникада, электротехникада қолданылады.
Темірдің 7690С дейін магниттік қасиеті
сақталады.
Астроном:
Темірді ертеде «Аспан тасы» деп атаған.
Жер бетіне жылына мыңдаған метеорит
бөлшектері түседі, олардың құрамында 90%
темір бар. Ең үлкен метеорит 1920 ж Америка-
дан табылған,салмағы 60т .1895 жылы Гренлан-
дия мұздағынан салмағы 34т темір метеорит
табылған , қазір Нью-Иоркте сақталуда.Темір күн
жүесінде ең көп тараған элемент. Жер ядросының
90%темір құрайды. Жер мантиясында 12%, жер
қыртысында 5%темір бар. Жер қыртысында тара-
луы бойынша -6 орында.
Геолог:
Темірдің табиғи минералдары:
Fe2O3 магнитті темір немесе магнетит
(72% Fe)
Fe2O3 қызыл теміртас немесе гематит
(70% Fe)
Fe2O3 • 3H2O лимонит (50% Fe)
FeS2 пирит немесе күкірт колчеданы
(52% Fe)
FeSO4• 7H2O темір купорасы
Темір кендерінің ең үлкен қоры Уралда .Онда
таулар толық темірден құралған.Курск,Кольск жар-
тылай аралында Шығыс және Батыс Сібірде темір
кенінің Үлкен қорлары бар.Қазақстанда темір
кендері Оралдың шығыс беткейінде, Қостанай
өңірінде көптеп кездеседі(Соколов-Cарыбай). .
Биолог: Темірдің биологиялық маңызы.
Адам денесінде темір құрамы 3-7 гр дейін
(ткань, қан, ішкі органдарда) болады. Темір біздің
организмге тамақ арқылы келеді. Ересек адамның
тәулік қажеттілігі 11-30 мг құрайды.
Бұлшықет белогы – миоглобин, құрамында
Fe+3 катионы етке қызғылт түс береді. Қан бело-
гы – гемоглобин, құрамында Fe+2 катионы, қанға
қызыл түс береді, сүйек кемігінде түзіледі.
Темір барлық жасыл өсімдіктер құрамына
кіреді, хлорофилл түзуге, тыныс алуға қатысады.
Медицина: Адам ағзасында темір мөлшері
жетіспеуінен –қан аздық(анемия ауруы пайда бо-
лады. Ол дұрыс тамақтанбаудан, экологиялық
себептерден,әлсіреу , көп қан кету т.б. пайда бо-
лады.
Әдебиетші:
Бұл жерде біз данышпан Абайдан бір үзік
жұмбақ келтірелік:
Қара жер адамзатқа болған мекен,
Қазына іші толған әр түрлі кен.
Ішінде жүз мың түрлі асылы бар,
Солардың ең артығы немене екен?
Шешуі: темір.
Темірдің химиялық қасиеттері:
I. Жай заттармен әрекеттесуі:
3Fe + 2O2 = Fe3O4
2Fe + 3Cl2 = 2Fe3+ Cl3-
Fe + S = FeS
3Fe + C = Fe3C
II. Күрделі заттармен әрекеттесуі:
Fe + H2O = FeO + H2
5Fe + 12HNO3(сұйық) = 5Fe(NO3)3 + N2↑ +
6H2O
Fe + H2SO4(сұйық) = FeSO4 + H2
Fe + CuCl2 = FeCl2 + Cu
Темірдің маңызды қосылыстары қолданылуы:
Магнетит, гемотит, лимонит – шойын және бо-
лат өндіру үшін.
Пирит – күкірт қышқылын өндіру үшін
Темір купоросы - өсімдік зиянкестеріне қарсы
күресте, минералды бояулар жасауда, ағаш өңдеу
үшін қолданылады.
Темір қосылыстары қан аздылық, әлсіздік
кезінде дәрі ретінде беріледі.
Болат пен шойын техникада, тұрмыста
қолданылады.
Темір хлориді (ІІІ) – суды тазарту үшін, мата
бояу үшін қолданылады.
Темір сульфаты (ІІІ) суды тазарту үшін еріткіш
ретінде қолданылады.
Сабақты бекіту: деңгейлік тапсырмалар:
І. «Қанағат»
1. Реакцияны аяқта, теңестір.
3Fe + 2O2 = Fe3O4
Fe + H2O ↔ FeO + H2↑
Fe + 2HCI = FeCI2 + H2↑
2. Ион алмасу реакциясын аяқта, толық
қысқартылған иондық теңдеуін жаз.
FeCl2+ H2SO4 = Fe(OH)2↓ + 2HCI
3. Темірді периодтық жүйе мен құрылысына
байланысты сипаттау?
Жауап: Темір периодтық жүйеде:
4-период, 4 - қатар, 8 - топ, қосымша топша,
реттік нөмірі 26.
26 электрон, 26 протон, салыстырмалы атомдық
массасы 56, 30 нейтрон.
4 электрондық қабат, 2)8)14)2), электрондық
конфигурациясы
ІІ. «Талап»
1. Fe →FeCI2→Fe(OH)2 →FeSO4 өзгерістерді
жүзеге асыруға мүмкін болатын химиялық реак-
цияларды жаз.
Fe + 2HCI = FeCI2 + H2↑
FeCI2 + 2KOH = Fe(OH)2↓ + 2KCI
Fe(OH)2↓ + H2SO4 = FeSO4 + H2O
2. Есеп . құрамында 6% қоспасы бар 200 кг
әктасты өртегенде алынатын сөндірілмеген әктің
массасын есептеңдар. Ж: 105,28кг
ІІІ. «Терең ой”.
1. Құрамында 10% қоспасы бар 10 кг ізбесті
күйдіргенде сөндірілген ізбестің қандай массасы
түзіледі? Ж: 5,04г
Үйге тапсырма.