11 сентября 2015, 11:06 | 1 899 просмотров
Өткен оқу жылының соңында мектептегі асханаларды жалға алу құнының қымбаттап кетуі мәселе туғызған еді. Кәсіпкерлер «асхананы жалға алу ақысы 10 есеге өсіп кетті» деп даурыққан. Дегенмен, бұл мәселе біржақты болды.
«Атамекен» кәсіпкерлер палатасы бұл соманың азайтылуына қол жеткізді. Алайда «мектеп асханасына» қатысты әңгіме осымен біте қойған жоқ. Енді мектеп асханасынан тамақтанатын бастауыш сынып оқушылары қыркүйектен бастап тегін тамақтан қағылды.
Осыған дейін бастауыш сыныптың, яғни 1 мен 4 сыныптың оқушылары мектептен тегін тамақ ішіп, «қарны тоқ, қалтасы көк» болып жүрсе, енді жоғарғы сынып оқушылары сияқты оларға да «тегін» нәрсе жоқ. Бар мәселе «жаһандық дағдарыс, еліміздегі экономикалық жағдайға» тіреліп отыр. Бұл туралы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 11 ақпандағы Үкіметтің кеңейтілген отырысында айтқан. Үкіметтің қаулысы бойынша, ата-аналар баласының тамағын өздері төлейтін болады. Алматы Білім басқармасы Үкімет қаулысына сәйкес, әлеуметтік қамтамасыз ету туралы қаулы бойынша артылған ақша жетім және тұрмыстық жағдайы төмен отбасылардың балаларына бөлінетінін жеткізген.
Алайда қоғамдық бірлестіктер мен кейбір ата-ана мұнымен келіспей отыр. Мәселен, «Еегемен Қазақстан» газетінің тілшісі Айнаш Есали өзінің фэйсбук әлеуметтік желісіндегі парақшасында аталмыш мәселеге қатысты мынадай пікір қалдырыпты: «Бәріміз жабылып жүріп, бастауыш сыныптардың оқушыларына тегін тамақ бергізетін үрдісті оралта аламыз ба?
Балалар таңертең тамақ ішпек түгілі, ұйқысын аша алмайды. Таңертең баласына ыстық тамақ даярлап беруге көпшілік ата-ананың мұршасы да, жағдайы да келе бермейтіні, тіпті үлгермейтіні де рас қой.
Онсыз да мына мемлекеттің байып кеткені шамалы...».
Бұл мәселеге бей-жай қарай алмағандар да көп екен. Мәселен...
Жандос ЕСЕНАЛИН: «Дұрыс! Қанша жерден таңертең тойдырып жіберсеңіз де балалардың сағат 11-ден қалмай қайта қарны ашады. Сондықтан мектептерде ыстық ас берілсе құба-құп болар еді. Бірақ жұмысты неден бастауымыз керек сол маңызды боп тұр.»
Венера РЫСТЫГҮЛОВА: «Қара xалықтың жағдайына ешкім қарамайды. Айнаш Есалидің сөзіне толық қосыламын, бұл жерде тегін тамақтану емес, түпкілікті ойлай білсе, болашақ ұлттың денсаулығына деген қамқорлық маңызды. Бала түгілі өзіміз де таң атпай толыққанды тамақтана алмаймыз. Түске дейін 10 – 11 кезінде тамақтану денсаулыққа өте пайдалы. Әл- қуатың болады. Қазір менің балам баратын мектепте күніне 300 теңгеден ата-аналар өзіміз жинап, тамақ бергізбекшіміз. Жарайды, көпшілік берер, ал жағдайы төмен отбасы ше? Баласы шеттеп қалмай ма? Жақсы оқып жүрсе, төмендеп қалмай ма?»
Бұл тұрғыда мектепке қатысты дау шыға қалса, қол қусырып отыра алмайтын қоғамдық ұйымдар да наразылық білдіруде. Осыған дейін мектеп асханасындағы тамақтың сапасына, асханада берілетін тамақтың арзан-қымбаттылығына алаңдаушылық туғызған «Ұлағатты жанұя» Қоғамдық қорының президенті Марианна Гурина да бастауыш сынып оқушыларының тамағын мемлекет өз мойнына алуы керек деп есептейді.
Марианна ГУРИНА, «Ұлағатты жанұя» қоғамдық қорының президенті:
– 12 жыл бұрын сол кездегі Алматы қаласының әкімі Иманғали Тасмағамбетов біздің, яғни ата-аналардың «бастауыш сыныптың оқушылары мемлекет қаражатына тамақтансын» деген бастамамызды қолдады. Тамақтың бағасы әртүрлі болды, бірде 150 теңге, уақытқа байланысты бірде 300 теңге болды. Кейін біз: «Мектеп директорлары тамақтың сапасына жауапкершілік алсын» дедік. Бұл біз үшін өте маңызды болды. Өйткені балалар мектеп асханаларынан уланып қалып жатқанда, директорлар: «бұл жерде біздің қатысымыз жоқ, өйткені жалға алушылар бізге бағынбайды» деп шықты. Ата-анаға бір стақан айран мен тоқаш сатып алу қиын болмас. Бірақ ол – кішкентай балалар. Ал олардың өсуіне тоқаш пен айранның пайдасы шамалы. Статистикаға сүйенсек, бірінші сыныпқа келгенде, он баланың бірінде ғана созылмалы ауру болса, мектепті бітіргенде 10 баланың біреуінің ғана денсаулығы жақсы болады. Сондықтан мемлекет болашағын ойлайтын болса, балалардың денсаулығымен айналысуы қажет. Мысалы, маған хабарласқан ата-аналардың бірінің айтуынша, тамақтың бағасы бір мектепте күніне 500 теңге, екіншісінде – 480 теңге, үшіншісінде – 430 теңгеге шығады екен. Бұл баланы тамақтандыру үшін ата-аналарға ұсынылып отырған абонемент іспетті. Ал ата-аналардың жалақысы өскен жоқ. Сол 500 теңгені 22 күнге көбейтсек, бюджет үшін біршама сома, әрине. Бірақ кейбір ата-ана мұнымен келісер, ал енді бірінде мүмкіндік жоқ. Бұған қатысты Алматы қалалық Білім басқармасы қалтасы көтере алмайтындар болса, ол тұрмысы төмен отбасы ретінде есепке тұруы тиіс екенін айтады. Бірақ жағдайы төмен отбасы ретінде есепке тұруы үшін біреуінің есебінде 200 немесе 500 теңгедей ғана жетпей тұруы мүмкін ғой.
Оған қоса, әрбір мектепте не үшін екені белгісіз ақша алынатыны бар. Мектептердің сайттарын ашып қарасаң, ата-аналардың шағымдары тұрады. Бірі «өзім 60 мың теңге ғана аламын, мұғалім 100 мың теңге алады. Мен не үшін мектеп қорына ақша беруім керек, ол заңды емес десе, енді екіншісі одан кедейленіп қалмаймыз, бастысы балаларымызға кесірі тимесе болды» дейді.
Бізде балалар онсызда көп емес. Мемлекет қамқорлық көрсетуі тиіс. Ғаламторда да бұған қарсылық білдіріп жатқан ата-аналар қаншама?! Әзірге оқу жаңа ғана басталды, сондықтан ата-ана тыныш.
Бұған өзгелер не дейді?
Ирина СМИРНОВА, Алматыдағы №48 мектептің директоры:
– Шынымен, 1 қыркүйектен бастап бастауыш сыныптар үшін тегін тамақты алып тастады. Қазір тегін тамақ тек көпбалалы, әлеуметтік жағдайы төмен отбасыдан шыққан балаларға ғана беріледі. Енді ата-аналар балаларының күнделікті тамағына қажетті ақша үшін алаңдаулы. Мәселен, тамақ 300 теңге шамасында болса, екі баласын мектепке таситын ата-аналар үшін ол 600 теңгеге шығып кетеді. Осылай бір ай бойы балаға ақша беріп отыру керектігін есептесек, бұл көп ақша. Сол үшін мектепте тегін әрі ыстық тамақ берілгенін қалаймыз. Ал бала уақтылы тамақтанбаса, оған қоса, мектептен тыс жерлерде сататын орындардан бәліш немесе аш қарынға жеуге болмайтын тағамдар сатып алса, олардың денсаулығына кері әсер етпек.
Ал тегін тамақ ішетін балалар үшін Алматы Білім басқармасы мен Тамақтану институты бірге жасаған мәзір бар. Оған былтырғы жылы тегін берілген тамақтар кіреді: қою тамақ, компот, шай, сүт, сүзбеше. Былтырғы жылы мемлекет 300 теңге бөлді. Оның салығын алып тастағанда, бір балаға 265 теңгеден келді. Қазір асханалардағы бағаны ешкім қадағаламайды.
Розақұл ХАЛМҰРАДОВ, Парламент Мәжілісінің депутаты:
– Барлығына тегін тамақ беру тоқтатылды. Бірақ әлеуметтік аз қамтылған отбасындағы балаларға тегін беріледі. Енді жағдайы бар отбасылар өздері төлейді. Жағдай бар кезінде жағдай жасалды, қазір қиын кезеңде бәрі қысқартылды. Ал алдағы уақытта жағдай түзелсе, қайтадан тегін берілетін болар деп ойлаймын. Әрине, баланы алалаудың өзі ыңғайсыз, ол баланың психологиясына теріс әсер етуі де мүмкін. Бәріне бірдей берілсе, нұр үстіне нұр болар еді. Бірақ оған жағдай келмей тұр. Сондықтан шыдауға тура келеді. Бізде ең төменгі күнкөріс деңгейі деген бар. Содан төмен тұратын отбасыларға көмек беріледі. Табысы одан көп болса, өздері алып берулері тиіс.
Түйін:
Былай тартсаңыз «арба сынады», алай тартсаңыз «өгіз өледі». Өгізді де өлтірмей, арбаны да сындырмай, шешім шығарудың жолы бар ма? Ас – адамның арқауы. Жасөспірім балалардың аш жүргені жарамас. Үкімет осы мәселені ескеріп, дұрыс шешім шығарады деп ойлаймыз.