Адамдардың жер және ресурстар үшін соғыса бастаған уақыты туралы ғалымдар арасында ортақ пікір жоқ. Кейбір зерттеушілер алғашқы қақтығыстар аңшылар мен терімшілер дәуірінде болған деп есептейді, ал басқалары соғыстар алғашқы мемлекеттер пайда болған кезде, шамамен 6000 жыл бұрын басталды деп санайды.
Алайда археологиялық зерттеулер қарулы қақтығыстардың одан әлдеқайда ерте, кемінде 13 400 жыл бұрын басталғанын көрсетеді. Бұл зерттеулердің нәтижелері адамдардың өмір сүруге қолайлы аумақтар мен ресурстар үшін күрескенін дәлелдейді.
Судан: алғашқы соғыстың дәлелі
Ғалымдар қазіргі Судан аумағындағы Джебель-Сахаба зиратын зерттеу барысында алғашқы қарулы қақтығыстардың іздерін анықтады. Бұл жерден табылған адам сүйектері 13 400–18 600 жыл бұрынғы кезеңге жатады.
Археологиялық зерттеулер көптеген адамдардың сүйектерінде найза, жебе және басқа да қарулардан қалған жарақат іздерін тапты. Бұл жарақаттар аңшылар мен терімшілер арасында тұрақты қақтығыстар болғанын көрсетеді.
Сол кезеңде табиғи ресурстар үшін бәсекелестік күшейе түсті. Мұз дәуірі аяқталғаннан кейін, аңшылық пен балық аулауға қолайлы жерлер азайып, адамдар тіршілік ету үшін жаңа аумақтарды басып алуға мәжбүр болды.
Джебель-Сахаба зираты – адамзат тарихындағы ұйымдасқан қақтығыстардың алғашқы дәлелдерінің бірі. Осы жерде табылған 61 адамның 41-інде қарудан алған жарақат іздері бар. Бұл адамдардың көпшілігі найза, жебе немесе тас құралдармен өлтірілген.
Кения: ежелгі қақтығыстардың тағы бір айғағы
2012 жылы Кениядағы Туркана көлі маңында археологтар жаппай жерлеу орнын тапты. Бұл жерде 27 адамның сүйегі табылып, олардың көпшілігі зорлық-зомбылықтың құрбаны болғаны анықталды.
Археологтардың зерттеу нәтижелері бұл адамдардың қатты соққылардан, тас қарулар мен жебелерден қаза тапқанын көрсетті. Сонымен қатар, кейбір адамдардың денесінде жебе ұштары қалып қойған. Бұл олардың қақтығыстар кезінде қаза тапқанын дәлелдейді.
Бұл оқиғалар адамдар арасындағы ұйымдасқан соғыстар мемлекеттер пайда болғанға дейін-ақ басталғанын көрсетеді.
Алғашқы соғыстардың себептері мен салдары
Ежелгі қақтығыстардың негізгі себептері:
- Жер және табиғи ресурстар үшін күрес
- Су және азық-түлік көздерін бақылау
- Қауымдар арасындағы билік үшін тартыс
Бұл соғыстар қазіргі түсініктегі мемлекетаралық қақтығыстардан ерекшеленеді. Олар кішігірім қауымдар арасында болғанымен, жүйелі түрде қайталанған.
Тарих бізге не үйретеді?
Бүгінгі таңда да әлемде жер, табиғи ресурстар және билік үшін қақтығыстар жалғасып келеді. Ғалымдар өркениеттің дамуы үшін соғыстан гөрі дипломатиялық шешімдердің маңызды екенін айтады.
Археологиялық деректер алғашқы соғыстардың себептері мен салдарын түсінуге көмектеседі. Олар адамзат тарихындағы зорлық-зомбылықтың басталуына әсер еткен факторларды зерттеп, болашақта қақтығыстарды азайту жолдарын қарастыруға мүмкіндік береді.
Дереккөз; https://www.techinsider.ru/weapon/1666193-kogda-chelovek-vpervye-nachal-vesti-voiny-za-territorii/
