Авторы:
Сламжан Әлібек Серкебайұлы
Домбыра пән педагогі
«Жетісу облысы білім басқармасының Көксу ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «Өнер мектебі» коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны
Ашық сабақ
Сәлеметсіздерме құрметті ұстаздар, оқушылар. Бүгінгі ашық сабағымның тақырыбы: «Жеткіншектерді домбыра аспабында ойнауға баулу»
Оқушының аты-жөні: Серажи Мұқтар 1 сынып оқушысы.
Мұқтар: Сәлеметсіздерме ұстаздар.
Сабақтың мақсаты: Қол ойнау әдістері және ырғақ арқылы оқушының қызығушылығын арттырып халықтың тұрмыс жағдайына байланысты күйлерді үйрету.
Педагог: Мұқтар үй жұмысына қандай тапсырма берілді?
Мұқтар: қол жүргізу гаммасы, Халық күйі « Келіншек » жатқа ойнау
Педагог: Енді бүгінгі тақырыбымыз « Келіншек » күйінің шығу тарихы
Халық күйі — музыкалық жанр, қазақ халқының аспаптық пьесасы. Домбыра, жетіген, қобыз, сыбызғыда шығарылып, тартылып келген. Музыка өнерінің дамуына байланысты, күйлер халық аспаптары оркестрлерінің репертуарларында көп орындалады. Күй — қазақ, қырғыз, өзбек халықтарының
аспаптық музыкасына тән атау. М. Қашқариға сілтеме жасай отырып, күй сөзінің төркіні «көк» деген түркі сөзінен шығуы мүмкін деген болжамдар бар.
Педагог: Бүгінгі тағы да бір айта кететін тақырыбымыз ол халық күйі «Ақсақ құлан». Бұл күймен таныспас бұрын алдымен үнтаспадан осы күйдің үзіндісін
Педагог: Ертеде ел билеген қатал Жошы хан өмір сүріпті. Оның бала дегенде жалғыз ұлы болыпты. Бір күні баласы аңға шығар алдында әкесі жаман түс көріп, баласын тоқтатқысы келеді. Баласы әке сөзіне мән бермей, нөкерлерін ертіп, ұзақ жолға шығады.Біршама уақыт өткен соң, жазық далада бір топ құланның жайылып жүргенін көреді. Бала құланды қуып жүріп, алысқа ұзап кеткенін байқамай қалады. Хан баласының атқан оғы құланның аяғына тиеді.Құлан хан баласына қарсы шығып, оны теуіп өлтіреді. Арада біразуақыт өтеді. Хан нөкерлері баланың қазасын әкесіне қалай естіртуді білмейді. Хан жүрегі сезгендей, «Кімде- кім баламды естірте келсе, сол кісінің көмейіне қорғасын құйдыртам» — дейді. Сол елде асқан күйші қазаны естіртетін болып, сарайға келіп, хан алдында күй тарта береді. Ханның көз алдына баласының қандай жағдайда қайтыс болғаны елестейді. Күйші барлығын күй тілінде жеткізген екен. Сонда хан: «Балам өлген екен ғой, мына кісінің көмейіне қорғасын балқытып құйыңдар»- деп жарлық береді. Дат тақсыр! – дейді күйші. – Бәлкім жаманат хабарды жеткізген домбырам шығар. Амалы таусылған хан баласының қазасын естірткен домбыраның шанағына қорғасын құйдырады.
Педагог: Мұқтар кел екеуміз кезіндегі әжелеріміз текемет тоқығандағы іс- қыймылдарды қолдана отырып жаттығу жасайық.
Педагог: Мұқтар мен сені бүгінгі сабақта бір көне аспабпен таныстырғым келіп тұр. Бұл аспабтың аты « Ортеке ».
Ортеке аспабы үстел үстіне орнатылған қуыршақ-текенің аяғы, мойны, денесіқозғалмалы етіп жасалады да, жіңішке жіптер арқылы домбырашының саусақтарына байланады.Күй тартылғанда саусақтардың жоғары-төменқозғалуына орай қуыршақ-текенің дене мүшелері де қимылдап, күй ырғағына сай
билеп жүргендей әсер тудырады. Бидің бұл түрін Шашубай ақынның орындағаны туралы дерек бар.
Педагог: Мұқтар кел онда осы аспабты қолдана отырып өзіміз білетін «Келіншек» күйін ойнайық
Педагог: Мұқтар бүгінгі сабағымызды сұрақ – жауап арқылы қорытындылайық.
Бүгінгі сабаққа саған 5 « өте жақсы »
Үй тапсырмасы: Келіншек күйін динамикалық белгілерін сақтай отырып, таза ойнау.