Автор: Баймуханова Арай Берікханқызы
Алматы облысы,Талғар ауданы,Гүлдала ауылы
№21 орта мектеп педагог ассистент
Қазіргі таңда білім беру жүйесінде инклюзивті оқыту маңызды рөл атқарады. Ерекше білім беруді қажет ететін балалардың мектепке бейімделуі мен табысты білім алуы олардың жан-жақты дамуына тікелей әсер етеді. Әр бала білім алу құқығына ие болғандықтан, олардың қажеттіліктеріне сай жағдай жасау – білім беру мекемелерінің басты міндеттерінің бірі. Бастауыш сынып кезеңі – баланың мектеп өміріне бейімделетін, өз әлеуетін ашатын маңызды уақыт. Сондықтан осы жастағы оқушыларға психологиялық және педагогикалық қолдау көрсету ерекше маңызды. Бұл мақалада ерекше білімді қажет ететін бастауыш сынып оқушыларын қолдаудың негізгі әдістері мен маңызы қарастырылады.
Қолжетімділік – барлық балалардың білім алуға құқығы болуы тиіс.
Дискриминацияға жол бермеу – оқушыларды ерекшеліктеріне қарай бөлуге тыйым салу.
Дамытушы орта құру – балалардың жеке қажеттіліктерін ескере отырып, олардың әлеуетін дамытуға жағдай жасау.
Кешенді қолдау – психологиялық, педагогикалық және әлеуметтік көмектің үйлесімділігі.
Оқытудың икемділігі – әр баланың ерекшелігіне сәйкес білім беру бағдарламасын бейімдеу.
Жан-жақты ынтымақтастық – ата-аналар, мұғалімдер, психологтар және әлеуметтік қызметкерлердің бірлесе жұмыс жасауы.
Ерекше білім беруді қажет ететін оқушылар кімдер?
Бастауыш сынып оқушыларының кейбіреуі ерекше білім беру қажеттілігіне ие болуы мүмкін. Олардың ішінде:
Көру, есту немесе сөйлеу қабілеті төмен балалар;
Оқуда қиындық көретін балалар;
Қозғалу мүмкіндігі шектеулі оқушылар;
Эмоциялық немесе мінез-құлықтық қиындықтары бар балалар;
Өте қабілетті балалар, яғни ерекше дарындылар;
Зейіні тұрақсыз, гиперактивті немесе оқу мотивациясы төмен балалар.
Оқушыларға қалай қолдау көрсетуге болады?
Психологиялық қолдау
Баланың өзіне сенімді болуына көмектесу;
Эмоциялық тұрақтылығын нығайту;
Баланың достарымен жақсы қарым-қатынас орнатуына жағдай жасау;
Стресті азайтуға бағытталған ойындар ұйымдастыру;
Қиын жағдайларды жеңуге көмектесетін психологиялық жаттығулар өткізу.
Педагогикалық қолдау
Баланың деңгейіне сәйкес тапсырмалар дайындау;
Күрделі тақырыптарды қарапайым және түсінікті етіп түсіндіру;
Түрлі оқу құралдарын пайдалану (суреттер, дыбыстар, ойындар);
Мұғалімдер мен ата-аналар арасында тығыз байланыс орнату;
Жеке оқу жоспарларын әзірлеу және оларды практикада қолдану;
Баланың қызығушылығын арттыратын әдістерді пайдалану.
Әлеуметтік қолдау
Баланы мектеп өміріне белсенді араластыру;
Достық қарым-қатынасты дамыту үшін топтық жұмыстар ұйымдастыру;
Отбасымен тығыз жұмыс жасау, кеңестер беру;
Мектепте инклюзивті мәдениетті қалыптастыру;
Балаға өзін-өзі көрсете алатын орта қалыптастыру;
Оқушылармен жұмыс істеудің тиімді әдістері
Жеке оқыту тәсілі – әр балаға жеке көңіл бөлу;
Топтық ойындар мен тренингтер – балаларды қарым-қатынасқа үйрету;
Қызықты оқыту әдістері – баланың сабаққа деген қызығушылығын арттыру;
Мультимедиялық құралдар – оқуды жеңіл әрі қызықты ету;
Тьюторлық қолдау – мұғалімнің немесе арнайы маманның көмегімен оқыту;
Қозғалыс терапиясы – дене қимылдары арқылы баланың дамуын қолдау;
Өнер және музыка терапиясы – баланың эмоциясын реттеу және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
Инклюзивті ортада кімдер жұмыс істейді?
Ерекше білімді қажет ететін оқушылармен жұмыс істеуде бірнеше маман көмектеседі:
Мұғалімдер – балаларды оқытады, бағыт береді;
Психологтар – эмоционалдық және мінез-құлықтық қиындықтарды реттеуге көмектеседі;
Логопедтер – сөйлеу дағдыларын дамытуға көмектеседі;
Дефектологтар – арнайы әдістер арқылы оқытуды жүзеге асырады;
Әлеуметтік қызметкерлер – отбасы мен мектеп арасындағы байланысты нығайтады;
Тьюторлар – балаға оқу үдерісінде жеке көмек көрсететін мамандар;
Қорытындылай келе ерекше білім беруді қажет ететін бастауыш сынып оқушыларын қолдау – олардың білім алу сапасын арттыруға, мектепке бейімделуіне және өздерін қоғамның толыққанды мүшесі ретінде сезінуіне көмектеседі. Мұндай қолдау тек оқу үлгеріміне ғана емес, оқушының жалпы дамуына, оның әлеуетін толық ашуына әсер етеді. Инклюзивті білім беру жүйесінің сәтті жүзеге асуы үшін мұғалімдер, ата-аналар, мектеп әкімшілігі мен арнайы мамандар бірлесе жұмыс істеуі қажет.
Балаларға тең мүмкіндіктер беру – олардың болашағына салынған инвестиция. Сондықтан инклюзивті білім беру мәдениетін дамыту, оқушыларды барынша қолдау – біздің басты міндетіміз. Әр бала ерекше, әр бала дамуға, оқуға, өзін-өзі танытуға лайық. Сол себепті ерекше білім беруді қажет ететін балаларды қолдау – олардың жарқын болашағы үшін жасалған маңызды қадам.