Егер Атлант мұхитындағы аса маңызды ағындар жүйесі — AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation) құлдыраса, әлемнің кей бөліктері терең мұз кезеңіне тап болуы мүмкін. Кейбір еуропалық қалаларда қысқы температура -55°F (-48°C) дейін төмендеп, бұл жағдай жаһандық климат пен қоғамға елеулі салдар әкелуі ықтимал. Мұндай болжам Geophysical Research Letters журналында жарияланған жаңа зерттеуде келтірілген.
AMOC деген не және неге маңызды?
AMOC — Атлант мұхитындағы жылы және тұзды судың экватордан солтүстікке қарай, ал салқын судың терең қабаттар арқылы оңтүстікке ағуын қамтамасыз ететін алып «конвейер». Бұл жүйе Еуропаға жұмсақ климат сыйлайды.
Алайда, жаһандық жылыну теңіз суының тұздылығына және температурасына әсер етіп, AMOC-ты әлсіретіп жатыр. Зерттеулер бұл жүйе осы ғасырда толықтай тоқтап қалуы мүмкін екенін көрсетеді.
Егер AMOC құласа, не болады?
Утрехт университетінің теңіз және атмосфера зерттеушісі Рене ван Вестен бастаған ғалымдар заманауи климаттық модель арқылы мынадай сценарийді қарастырды:
- AMOC 80%-ға әлсірейді,
- Жер бетінің орташа температурасы индустриалды кезеңге дейінгі деңгейден 2°C жоғары болады.
Нәтижелері:
- Еуропада қатты суыту байқалады — мысалы, Лондонда қысқы температура -19°C, ал Ослода -48°C болуы мүмкін.
- Қысқы кезең ұзарады: Ослода жылдың 46%-ында температура 0°C-тан жоғары көтерілмейді.
- Мұз Ұлыбритания, Нидерланд пен Скандинавияға дейін таралады.
- Ақ мұз күн сәулесін шағылыстырып, климаттың одан әрі суынуын тудырады.
- Еуропада дауылдар жиілеп, солтүстік пен оңтүстіктегі температура айырмашылығы жылдам желдер мен дауылдарды күшейтеді.
Бүкіл әлемге әсері қандай?
- АҚШ: Температура өсе береді, бірақ шығыс жағалауындағы су тасқындары жиілейді (AMOC әлсіреуімен байланысты).
- Оңтүстік жарты шар: Қосымша жылыну болжанады.
- Еуропа: Қыста салқын, жазда қауіпті ыстық толқындар күтіледі.
- Ауыл шаруашылығы мен инфрақұрылым қатты зардап шегуі мүмкін.
Зерттеудің шектеулері
- Бұл зерттеу тек бір климаттық модельге негізделген.
- Әртүрлі модельдер түрлі нәтиже көрсетуі мүмкін.
- AMOC-тың нақты құлау мерзімі белгісіз — бұл сценарий ықтимал қауіп ретінде қарастырылады.
Неліктен бұл маңызды?
Университет сарапшыларының айтуынша, «бұл зерттеу соңғы сөз емес», бірақ ескерту ретінде өте маңызды. Егер AMOC шынымен тоқтайтын болса, ол адамзат өркениетіне ауыр соққы болуы мүмкін.
“Біз бұған жол бермеуге тиіспіз,” — деп түйіндеді ван Вестен.
Қорытынды:
Болашақта тек жылынуға емес, күтпеген салқындауға да дайын болу қажет. AMOC-тың күйреуі климаттың бағыт-бағдарын күрт өзгертуі мүмкін, сондықтан мұхиттардағы өзгерістерді нақты бақылап, әрекет ету — жаһандық саясат пен ғылым үшін басты міндет.