Жасанды интеллект (AI) біздің күнделікті өмірімізге терең енген сайын, оның энергия тұтынуы күн тәртібіндегі өзекті мәселеге айналуда. Ғаламдық деңгейде AI-дың электр қуатына деген сұранысы айтарлықтай жоғары болмауы мүмкін, бірақ жергілікті қауымдастықтар мен энергетикалық инфрақұрылымға тигізер әсері орасан зор. Дегенмен, техникалық компаниялардың ашықтық танытпауы бұл мәселенің нақты ауқымын түсінуге кедергі келтіруде.
Деректер орталықтарының қарқынды өсуі: Энергетикалық дағдарыс қаупі бар ма?
Жасанды интеллекттің негізгі энергия тұтынушысы – деректер орталықтары. Бұл қуатты серверлермен жабдықталған үлкен ғимараттар AI модельдерін оқыту және оларды пайдаланушылардың сұраныстарына жауап беру үшін қызмет етеді.
Мысалы, АҚШ-тың Вирджиния штаты әлемнің деректер орталықтарының астанасы саналады. Соңғы жылдары Калпепер округінде жеті жаңа деректер орталығы салынуға рұқсат берілді. Әр орталық он мыңдаған тұрғын үймен тең электр қуатын тұтынады, бұл энергия бағасының қымбаттауына және жергілікті инфрақұрылымның шамадан тыс жүктелуіне әкелуі мүмкін.
Дәл осындай үрдіс әлемнің басқа өңірлерінде де байқалады:
- Ирландияда деректер орталықтары елдің 20%-дан астам электр қуатын тұтынады.
- АҚШ-тың кемінде бес штатында олардың электр тұтыну үлесі 10%-дан асып кеткен.
- Вирджинияда бұл көрсеткіш 25%-дан жоғары.
Осындай мәселелерге алаңдаған эколог Сара Пармели: «Барлық бұл энергия қайдан келеді?» деп сұрақ қояды.
Жасанды интеллект қанша энергия тұтынады
Бұл сұраққа нақты жауап беру қиын, өйткені компаниялар AI-дың электр сұранысы туралы ақпаратты құпия ұстайды. Ғалымдар AI-дың энергия тұтынуын есептеу үшін екі түрлі әдісті қолданады:
1. Жабдық жеткізілімін талдау (нарықтық әдіс)
Бұл әдіс:
- Жасанды интеллект серверлерінің қуат тұтынуын өлшейді.
- Осындай серверлердің жалпы санын есептейді.
Ғалым Алекс де Врис Google-дің іздеу жүйесіне AI енгізілген жағдайда оның энергия тұтынуын бағалады:
- 400 000–500 000 NVIDIA серверлері қажет болар еді.
- Жылына 23–29 ТВт⋅сағ энергия тұтынылады.
- Әрбір AI-мен жасалған іздеу сұранысы кәдімгі Google іздеуінен 23–30 есе көп энергия жұмсайды.
2. Төменнен жоғары қарай талдау (эмпирикалық әдіс)
Бұл әдісте ашық қолжетімді AI модельдері қолданылады және:
- Бір AI-суретті өңдеу 0,5 ватт-сағат энергия тұтынады.
- Мәтін генерациясы сәл аз энергия жұмсайды.
- GPT-3 секілді ірі AI модельдерін оқыту гигаВт⋅сағ деңгейіндегі электр қуатын қажет етеді.
Алайда, бұл зерттеулер ең төменгі мәндерді ғана көрсетеді, өйткені деректер орталықтарының салқындату жүйелерінің энергия шығыны және жекеменшік AI аппараттық құралдарының тұтынуы әлі толық зерттелмеген.
Жаһандық деңгейде AI-дың электр тұтынуы қандай?
Халықаралық энергетика агенттігінің (IEA) деректері бойынша:
- 2022 жылы деректер орталықтары 240–340 ТВт⋅сағ электр энергиясын (дүниежүзілік сұраныстың 1–1,3%-ы) тұтынған.
- Егер криптовалюта өндірісін қосса, бұл көрсеткіш 2%-ға жетеді.
- 2030 жылға қарай әлемдік электр сұранысы 80%-дан астам өседі, бұл AI, электромобильдер және өнеркәсіптік электрлендірумен байланысты.
Жасанды интеллекттің жалпы электр тұтынуы шағын болып көрінгенімен, оның жылдам өсуі, аймақтық шоғырлануы және ұзақ мерзімді салдары алаңдаушылық тудырады.
Компьютерлік индустриядағы ашықтықтың болмауы
Жасанды интеллектке сұраныс артқан сайын, компаниялар энергия тұтыну көрсеткіштерін жариялаудан бас тартуда. Алайда, кейбір елдер бұл мәселеге назар аудара бастады:
- Еуропалық Одақ (EU) 2023 жылы 500 кВт-тан жоғары қуаты бар деректер орталықтарына жыл сайынғы электр тұтыну туралы есеп беруді міндеттеді.
- АҚШ-та AI-дың электр тұтынуы 2028 жылға қарай екі немесе үш есеге артуы мүмкін.
Бірақ әлі күнге дейін энергетикалық есептіліктің бірыңғай халықаралық стандарттары жоқ, бұл мәселені шешуді қиындатады.
Болашақ: AI энергия тұтынуы қай бағытта дамиды?
Сарапшылар AI-дың болашақ энергия тұтынуын бірнеше белгісіз факторлар анықтайды деп болжайды:
- AI қолдану жылдамдығы – Технология кең тараған сайын энергия тұтыну экспоненциалды түрде өсуі мүмкін.
- Жаңа AI аппараттары – Кейбір жаңа чиптер тиімдірек болуы мүмкін, бірақ басқалары қуатты көп қажет етуі мүмкін.
- Үлкен модельдерді ауқымды пайдалану – AI оқыту энергияны көп жұмсайды, бірақ миллиардтаған пайдаланушының күнделікті сұраныстарын өңдеу ұзақ мерзімді тұтынудың негізгі бөлігін құрайды.
Технологиялық алпауыттар миллиардтаған доллар инвестиция құйып, жаңа AI инфрақұрылымын дамытып жатқанда, энергия мәселесі басты назарда болуы тиіс.
Жасанды интеллект – болашақтың қозғалтқышы ма, әлде жаһандық энергия дағдарысының себепкері ме? Бұл сұрақтың жауабы ашықтық пен деректерді әділ бағалауға байланысты болмақ.