Кәдімгі жаяу жүру – сіздің миыңыздың жасын анықтайтын сенімді көрсеткіш болуы мүмкін. Ғалымдар адамның жүру жылдамдығы ми мен дене қартаюының көрінісі екенін дәлелдеп отыр: баяу жүретін адамдарда ми көлемі кіші, ал нейроқұрылымдарда айтарлықтай өзгерістер байқалады.
Неліктен жүру жылдамдығы маңызды?
Жүру жылдамдығы – бұл адамның күнделікті өмірдегі функционалдық қабілетін, тәуелсіздігін, денсаулығын және тіпті өмір сүру ұзақтығын көрсететін негізгі факторлардың бірі. Бұл жүрек аурулары, инсульттен кейінгі қалпына келу деңгейі және ауруханаға түсу қаупі туралы да сигнал береді.
Гарвард медицина мектебінің профессоры Кристина Диэли-Конрайт былай дейді:
«Жүрудің баяулауы жиі адамның бұлшықет күші мен буын қозғалысының төмендеуімен байланысты болады, бұл өз кезегінде жалпы денсаулықтың нашарлауына әкеледі.»
Үйде қалай тексеруге болады?
Екі қарапайым әдіс бар:
10 метрлік тест (көшеде/кең жерде):
- 5 метрді жаяу жүріп, жылдамдықты қалыпқа келтіресіз.
- Келесі 10 метрде қалыпты қарқынмен жүресіз.
- 10 метрді қанша секундта жүріп өткеніңізді өлшеп, 10 м ÷ уақыт (сек) формуласы арқылы жылдамдығыңызды есептейсіз.
4 метрлік тест (үйде):
- 1 метр үдеу жолағы, одан кейін 4 метрді қалыпты жүресіз.
- 4 м ÷ уақыт (сек) арқылы есептеңіз.
Орташа көрсеткіштер:
| Жас | Әйел (м/с) | Ер (м/с) |
|---|---|---|
| 40–49 | 1.39 | 1.43 |
| 50–59 | 1.31 | 1.43 |
| 60–69 | 1.24 | 1.43 |
| 70–79 | 1.13 | 1.26 |
| 80–89 | 0.94 | 0.97 |
Ғылыми дәлелдер не дейді?
Питтсбург университеті жүргізген ауқымды зерттеу бойынша, жүруі ең баяу 75 жастағы ер адамдардың 10 жыл өмір сүру ықтималдығы 19% болған, ал жүруі ең жылдам ерлердің көрсеткіші 87% құраған.
Францияда 2009 жылы жүргізілген тағы бір зерттеу, тіпті дені сау егде жастағы адамдар арасында да баяу жүретіндердің жүрек-қан тамыр ауруларынан қайтыс болу қаупі үш есе жоғары екенін көрсетті.
Ми құрылымымен байланысы бар ма?
Duke университетінің зерттеушісі Лин Расмуссеннің айтуынша:
«Жаяу жүру – бұл сүйек, бұлшықет, көз, жүрек, өкпе және ми арасындағы үйлесімді жұмыс. Сондықтан жүріс қарқынының баяулауы – бүкіл жүйенің баяулауын білдіреді.»
2019 жылғы зерттеуде 45 жастағы баяу жүретін адамдарда:
- Кішірек ми көлемі,
- Жұқарып кеткен неокортекс (ақыл-ой мен күрделі ақпаратты өңдеуге жауап береді),
- Көбірек ақ зат байқалған.
Тағы бір қызықты факт – баяу жүретіндердің беті де басқалармен салыстырғанда жасынан үлкен көрінген.
Бұл бала кезден көрінеді ме?
Иә. Зерттеушілер жүру жылдамдығы мен когнитивтік қабілеттер арасындағы байланыс 3 жасқа дейінгі тест нәтижелеріне дейін жететінін анықтаған. Бұл адамның өмір бойы қалай қартаятынына ерте шақтағы дамудың әсер ететінін көрсетеді.
Не істеу керек?
Егер сіз өзіңізді баяу жүретіндер қатарына жатқызсаңыз — уайымдамаңыз. Жүру жылдамдығын жақсартуға болады:
- Жиі жаяу жүріңіз, тіпті қысқа уақытқа.
- Жаяу кездесулер ұйымдастырыңыз, серуенге шығыңыз.
- Көлік тұрақтарын алыс таңдаңыз немесе үйден жиі қозғалыңыз.
- 3–4 апта сайын қарқын мен қашықтықты арттыру – жаттығу әсерін күшейтеді.
Қорытынды
Жаяу жүру — күнделікті жасалатын әрекет, бірақ ол сіздің биологиялық жасыңыз, мидың күйі және өмір сүру ұзақтығы туралы маңызды ақпарат береді. Жаяу жүріңіз — миыңыз да, денеңіз де сізге рақмет айтады.