Соңғы жылдары жасанды интеллект (ЖИ) технологиялары қарқынды дамып, білім саласында кеңінен қолданылуда. Алайда, оның пайдасымен қатар белгілі бір мәселелер де туындап отыр. Олардың бірі – оқушылардың ЖИ құралдарын үй тапсырмасын орындау немесе емтихандарда жауаптарды көшіру үшін пайдалануы. Бұл академиялық адалдыққа, білім сапасына және болашақ мамандардың дайындығына кері әсер етуі мүмкін.
ЖИ көмегімен көшіріп жазу қалай жүзеге асады?
Бүгінде оқушылар ChatGPT, Google Bard, Grammarly, QuillBot сияқты жасанды интеллектке негізделген құралдарды пайдаланып, эсселерді, есептерді, тіпті ғылыми жұмыстарды да орындай алады. Олар мынадай әдістерді қолданады:
- Толықтай дайын жауаптарды алу – Оқушылар тапсырманы жүйеге енгізіп, дайын жауапты көшіріп алады.
- Мәтінді өзгерту және қайта жазу – Көшіріп алынған мәтінді өзгертіп, өзіндік жұмыс сияқты көрсету.
- Код немесе математикалық есептерді шешу – Бағдарламалау, алгебра немесе басқа пәндер бойынша тапсырмаларды орындау үшін ЖИ калькуляторларын пайдалану.
Бұл тәсілдер студенттер мен оқушыларға уақыт үнемдеуге көмектескенімен, олардың шынайы білім алуына кедергі келтіреді.
ЖИ-ды асыра пайдаланудың салдары қандай?
- Білім сапасының төмендеуі
Оқушылар өздері ойланып, ізденбей, дайын жауапты алатын болса, олардың сыни ойлау, талдау қабілеттері төмендейді. Бұл олардың болашақ маман ретінде дамуына кері әсер етеді. - Академиялық адалдық қағидаларының бұзылуы
Университеттер мен мектептер плагиатпен күресіп, адалдық принциптерін ұстануға шақырады. ЖИ көмегімен көшіріп жазу – бұл да плагиаттың бір түрі. - Оқушылардың өз біліміне сенімсіздігі
Үнемі ЖИ-ға арқа сүйеген оқушы өз білімі мен қабілетіне сенбей, кез келген қиын жағдайда көмек күтуге бейімделеді. - Еңбек нарығына әсері
Болашақта жұмыс берушілер нақты білім мен дағдыларды бағалайды. Егер студенттер тек ЖИ арқылы үйреніп, өздігінен ізденбесе, олар еңбек нарығында бәсекеге қабілетті болмайды.
Бұл мәселені қалай шешуге болады?
- Оқушыларды ЖИ-ды дұрыс пайдалануға үйрету
ЖИ-ды мүлде тыйым салудың орнына, оны тиімді қолдануды үйрету қажет. Мысалы, ЖИ-ды тек ақпарат алу, идея жинау, бірақ дайын жауап ретінде пайдаланбау. - Академиялық адалдық туралы көбірек ақпарат беру
Университеттер мен мектептер плагиат пен ЖИ-дың этикалық қолданылуы туралы семинарлар өткізіп, оқушылардың санасына бұл әрекеттердің салдарын жеткізуі тиіс. - Тапсырмалардың форматын өзгерту
Мұғалімдер үй тапсырмаларын тексерудің жаңа әдістерін енгізіп, оқушыларды логикалық ойлауға мәжбүрлейтін жобалар, презентациялар, ауызша жауап беру сияқты тәсілдер қолдануы керек. - Жасанды интеллектті анықтайтын жүйелерді пайдалану
Turnitin, Copyleaks, GPTZero сияқты плагиатты және ЖИ-дың көмегімен жазылған мәтіндерді анықтайтын құралдар оқытушыларға көмекші бола алады.
Қорытынды
Жасанды интеллект – білім беруді жақсартуға мүмкіндік беретін қуатты құрал. Алайда, оны теріс пайдалану білім сапасының төмендеуіне, адалдық қағидаларының бұзылуына әкелуі мүмкін. Оқушыларды ЖИ-ды саналы түрде қолдануға үйрету және оларды шынайы білім алуға ынталандыру – басты міндет. Тек осылай ғана біз білімді, бәсекеге қабілетті, өз ісіне жауапкершілікпен қарайтын болашақ ұрпақты тәрбиелей аламыз.
Photo: Juana Garcia/photo