Неліктен it-мамандыққа деген үлкен сұраныс кезінде Қазақстанда кадрлық аштық әлі де сақталуда
Инновациялық технологиялар мен бұлтты есептеулер Қазақстан экономикасының барлық салаларына біртіндеп еніп келеді. Елдегі IT қызметтері мен өнімдер нарығы экспоненциалды түрде өсуде. Қазақстан, электрондық үкімет пен финтехті дамыту индексі бойынша әлемдік көшбасшылар қатарында. Өткен жылдың қыркүйегінде Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа кезекті Жолдауында сөйлеген сөзінде республика алдында маңызды стратегиялық міндет — IT-мемлекетке толық трансформациялау тұрғанын атап өтті.
Инновацияларды мемлекеттік қолдау
Соңғы жылдары нарық тұрақты өсуді көрсетті. Бірінші кезекте Қазақстанда Мемлекеттік қызметтерді айтарлықтай қолдау мен цифрландырудың арқасында дамуда. Үкімет цифрлық трансформацияны, жаңа і-өнімдерді әзірлеуді және ІТ-инфрақұрылымды дамытуды белсенді қолдайды.
Екіншісі-технопарктер, акселераторлар, инновациялық хабтар құру, онда жас перспективалы мамандар тартылады, онда олар өз идеялары мен стартаптарын іске асырады.
«Мен ҚР — дағы IТ саласының жетілу деңгейін жанама белгілер бойынша бағалай аламын- IT
компаниялардың халықаралық амбициясы, deep Tech стартаптарының дамуы және жалпы стартап-қозғалыс. Міне, govtech-тің дамуы туралы айтпағанда, бәрі жақсы сияқты. Қазақстандағы мемлекет өз цифрландыруы бойынша халықпен және бизнеспен өзара іс — қимыл тұрғысынан біздің көршілерімізден әлдеқайда алыс кетті»,-дейді 2022 жылы Қазақстанға көшіп келген IT саласындағы ресейлік PR-маман Александр Лихтман.
IT-өнімдер мен қызметтерді экспорттау-бұл саланың, идеялардың, кадрлардың жетілуін көрсететін және жалпы экономикаға оң әсер ететін маңызды бағыт. Отандық IT-саланың экспорт көлемі тек 2022 жылы бес есеге өскенін атап өткен жөн. Ал 2026 жылға қарай Президенттің тапсырмасына сәйкес Қазақстанда IT-қызметтер экспортының сомасы 1 1 млрд құрауы тиіс.
Мұндай сандарға жету оңай емес, бірақ мүмкін. Бұған, атап айтқанда, технопарктер ықпал етеді. Бұл резиденттерге ерекше жұмыс жағдайларын ұсынатын қажетті инфрақұрылым жиынтығы бар кеңсе және өндірістік ұйымдар. Мәселен, мысалы, салық жеңілдіктері.
Қазақстанның Бас мемлекеттік технопаркі Astana Hub бес жылдан астам уақыт бойы елде IT-бизнесті дамыту үшін түбегейлі жаңа мүмкіндіктер жасап келеді.
Экономиканы цифрландыру-бұл сөзсіз процесс, уақыт өте келе IT-компаниялар дәстүрлі түрде ең консервативті институттар болып саналатын банктерге айналады. IT-өнімдердің меншікті өндірісі немесе жүйелерді интеграциялау елдің бәсекеге қабілеттілігінің негізі болып табылады. Мысалы, Halyk Bank, kaspi, Freedom супер қосымшаларының мүмкіндіктеріне таң қалмайтын бірде-бір шетелдік жоқ.
Сандар сөйлейді
Маркетингтік зерттеулер IT-жабдықтарды реализации 1490 млн-ға (смартфондар мен компьютерлік жабдықтарды ескере отырып), бағдарламалық қамтамасыз етуді $250 млн-ға және Казахстана 186 млн-ға it-қызметтерді іске асыруда орасан зор өсуді атап өтті. Алайда, Кадр тапшылығы өсуде. Неліктен?
Деректерге сәйкес 2023 жылдың II тоқсанында HH.kz. жұмыс берушілер порталда IT бағыты бойынша 8,5 мыңнан астам бос жұмыс орнын орналастырды. Бұл ретте нарықтағы норма бір бос орынға бес-алты түйіндеме болып саналады, ал орташа сұраныс ұсыныстан 2,5 есе артық. Небәрі үш жыл ішінде, 2019 жылдан 2022 жылға дейін, сол HeadHunter деректері бойынша «ақпараттық технологиялар, интернет, телеком» саласындағы бос жұмыс орындарының саны 88,5%-ға өсті. 2022 жылы IT-да жұмыс істеу пандемияға дейінгі 2019 жылмен салыстырғанда тоғыз есе көп адамды іздеді.
Қазақстанның IT-нарығында кандидаттардың көптігі кезінде Кадрлық аштық жағдайының қалыптасуының негізгі себептерін кадрлар деңгейінде іздеу қажет.
«Бізде нарық ұсынатын шарттарда жұмыс істеуге дайын, бірақ тиісті біліктілігі жоқ адамдар немесе (көбінесе» және «болса да) ТМД-да қалыптасқан IT — маман имиджінің аясында өз құнын асыра бағалайтын адамдар бар», — дейді Алексей Белимов, IT Support Group компаниясының бас директоры және негізін қалаушы. — Жұмыс беруші мамандандырылған білімі бар мамандарды қабылдауға дайын емес, өйткені тәжірибе көрсеткендей, баға / сапа қатынасы жиі зардап шегеді. Көптеген компаниялар өздерінің оқу курстары мен бағдарламаларын құруға жүгінеді: адамды «көшеден»қайта тәрбиелеуден гөрі, өз маманын нөлден тәрбиелеу оңайырақ, дегенмен бұл ақшаға да, уақытқа да инвестиция.
Digital talents басқа қатайту
Қазіргі заманғы IT-индустрияның ерекшелігі бірегей ақпараттық өнімдерді әзірлеуге бағытталған. Саланың тез дамып келе жатқаны соншалық, кешегі жаңалықтар бүгінде қартайған. IT-бұл экономикалық, әлеуметтік, медициналық және басқа да көптеген мәселелерді шешуге ықпал ететін бірегей сала. Бес-жеті жыл бұрын елдегі елеулі IT-өнімдерді тәжірибелі мамандар ғана емес, сонымен қатар жас стартаптар, сонымен қатар кешегі студенттер де жасайды деп елестету мүмкін емес еді.
IT-де, ең жылдам өзгеретін салалардың бірі ретінде, түбегейлі басқа оқу тәжірибесі құрылуы керек.
«Мен тағы да жанама деректер бойынша бағалай аламын, өйткені мен көптеген компаний компаниялардың басшыларымен сөйлесемін. Ал жоғары оқу орындарының IT -ға деген көзқарасы гуманитарлық пәндерде де тез ескіретін академиялық білім беру болып табылады. Ал техникалық мамандықтар екінші курста ескірген мамандарды дайындайды. Қазір үлкен компаниялары жоғары оқу орындарында өздерінің кафедралары мен зертханаларын ашатыны жақсы, онда болашақ мамандар оқу кезеңінде қолданбалы тапсырмаларды «көзбен көріп, ұстай алады», — дейді Александр Лихтман.
Жұмыс берушілер Astana IT University (AITU), Nazarbayev University (NU), Suleyman Demirel University (SDU), халықаралық ақпараттық технологиялар университеті сияқты университеттердің түлектеріне назар аударуы керек — олар елеулі тәжірибесі жоқ болса да, олар оқу барысында жақсы тағылымдамадан өтіп, нақты өмірге жақын міндеттерді шешкен болуы мүмкін.
Сондай-ақ, әрине, барлық IT мамандары, деңгейіне қарамастан, кем дегенде негізгі ағылшын тілін білуі керек және дамыған бағдарламалық жасақтамаға ие болуы керек. Бұл қазақстандық нарықта жұмыс істеу үшін де, халықаралық деңгейге шығу үшін де маңызды. Шынында да, бүгінде, мысалы, көптеген ресейлік компаниялар Қазақстанға Ресейге, Еуропаға, АҚШ-қа немесе бүкіл әлемге жұмыс істеу үшін жіберілуде: тек 2022 жылы, ҚР цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің мәліметтері бойынша, жалпы капиталдандыруы общей 27 млрд болатын бірнеше ондаған ресейлік технологиялық бизнес елге көшті.
Жаңа форматтағы жоғары оқу орындарының бір ғана мысалы-бес жыл бұрын ашылған Astana IT University (оның құрылтайшысы nnef қоры болып табылады), онда ғылым және инновациялар жөніндегі проректор Андрей Белощицкийдің айтуынша, студенттің нарық үшін әрқашан өзекті білімі болуы үшін IT-сектордың қарқынды дамуына байланысты еңбек нарығы үшін жыл сайын өздерінің білім беру бағдарламаларын жаңартып отырады.
«Үшінші курста серіктес компаниялармен жұмыс істеу жүйесінің арқасында AITU студенттерінің көпшілігі бітірген кезде жұмысқа орналасуға кепілдік береді», — дейді Андрей Белощицкий.
Мұндай ЖОО-лар жеке инвестицияларға, ГЧП шарттарында, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар базасында ашылады. Олардың түлектері-бұл жаңа формациядағы адамдар, олар саланың жұмыс принциптерін және оның даму қарқынын терең түсінеді.
Мақала Forbes.kz алынған
Қазақшаға аударған: Мадина Омарқұлова