Автор: Байтаев Болат Егімбайұлы, «Доланалы негізгі мектебі МДШО» КММ дене шынықтыру пәні мұғалімі, Жетісу облысы, Кербұлақ ауданы. E-mail: bbaitaev@mail.ru
Аннотация
Мақалада спорттың адам ағзасына деген пайдасын және ұзақ өмір сүру үшін спорттың рөлін, спорттың әлеуметтік аспектілерін, тірек-қимыл аппаратының жұмысын жақсарту, физикалық белсенділік және оның ағзаға әсері, спорттың физикалық денсаулыққа пайдасы, спорттың әлеуметтік артықшылықтары жайлы жазылған.
Кілт сөздер: спорт, денсаулық
СПОРТ-ЗАЛОГ ЗДОРОВЬЯ
В статье рассказывается о пользе спорта для человеческого организма и роли спорта для долголетия, социальных аспектах спорта, улучшении функции опорно-двигательного аппарата, физической активности и ее влиянии на организм, пользе спорта для физического здоровья, социальных преимуществах спорта.
Ключевые слова: спорт, здоровья
SPORT IS THE KEY TO HEALTH
The article describes the benefits of sports for the human body and the role of sports for longevity, the social aspects of sports, improving the functioning of the musculoskeletal system, physical activity and its effect on the body, the benefits of sports for physical health, the social benefits of sports.
Key words: sports, health
Спорт адамның денсаулығы мен әл-ауқатын сақтауда шешуші рөл атқарады. Белсенді өмір салты фитнесті сақтауға ғана емес, сонымен қатар психикалық жағдайды жақсартуға, ұзақ өмір сүруге ықпал етеді және көптеген аурулардың қаупін азайтады.
Физикалық белсенділік және оның ағзаға әсері. Тұрақты жаттығулар жүрек-қантамыр жүйесін нығайтады, төзімділікті арттырады және өкпенің жұмысын жақсартады. Олар «жаман» холестерин деңгейінің төмендеуіне және «жақсы» деңгейдің жоғарылауына ықпал етеді, бұл жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупін айтарлықтай төмендетеді. Физикалық белсенділік қалыпты салмақты сақтауға көмектеседі, бұл семіздік пен 2 типті қант диабеті сияқты байланысты аурулардың алдын алуда маңызды фактор болып табылады.
Тірек-қимыл аппаратының жұмысын жақсарту. Тұрақты жаттығулар бұлшықеттерді, байламдарды және буындарды нығайтады, бұл жалпы ұтқырлықты жақсартады және жарақат алу қаупін азайтады. Егде жастағы адамдар үшін спортпен шұғылдану өте маңызды, өйткені бұл сүйек тығыздығын сақтауға көмектеседі және остеопороздың дамуына жол бермейді.
Психикалық денсаулық және спорт. Физикалық белсенділік адамның психикалық жағдайына оң әсер етеді. Жаттығу кезінде денеде эндорфиндер бөлінеді — бұл стрессті жеңуге және көңіл-күйді жақсартуға көмектесетін бақыт гормондары. Спорт сонымен қатар ұйқының сапасын жақсартуға көмектеседі, бұл өз кезегінде жалпы әл-ауқатқа оң әсер етеді.
Спорттың әлеуметтік аспектілері. Спортпен шұғылдану көбінесе әлеуметтік интеграцияға ықпал ететін командалық іс-шараларды немесе спорт клубтарына қатысуды білдіреді. Бұл жаңа достар табуға, қарым-қатынас дағдыларын жақсартуға және өзін-өзі бағалауды арттыруға тамаша мүмкіндік.
Спорт аурудың алдын алу ретінде. Тұрақты жаттығулар гипертония, инсульт, қант диабеті, қатерлі ісіктің кейбір түрлері және депрессия сияқты созылмалы аурулардың даму қаупін азайтады. Дәрігерлер денсаулықты жақсартуда елеулі нәтижелерге қол жеткізу үшін спортқа аптасына кемінде 150 минут орташа физикалық белсенділік немесе 75 минут қарқынды уақыт бөлуді ұсынады.
Ұзақ өмір сүруге әсері. Зерттеулер көрсеткендей, белсенді өмір салты ұзақ өмір сүруге ықпал етеді. Тұрақты жаттығулар жасайтын адамдар отырықшы өмір салтын ұстанатындармен салыстырғанда жасқа байланысты ауруларға шалдығу ықтималдығы аз және ұзақ өмір сүреді.
Технологиялық жетістіктер мен күнделікті күйзеліс өмірдің ажырамас бөлігіне айналған қазіргі әлемде спорт денсаулықты сақтау мен өмір сапасын жақсартуда маңызды рөл атқарады. Тұрақты физикалық белсенділік денеге ғана емес, жанға да пайда әкеледі, физикалық жағдайды нығайтуға және психоэмоционалды әл-ауқатты жақсартуға ықпал етеді.Спорттың физикалық денсаулыққа пайдасы.Жүрек-қантамыр жүйесінің жұмысын жақсарту Физикалық белсенділік жүректі нығайтуға және қан айналымын жақсартуға көмектеседі. Тұрақты жаттығулар қан қысымы мен холестеринді төмендетуге көмектеседі, бұл инфаркт пен инсульт сияқты жүрек-қан тамырлары ауруларының қаупін айтарлықтай төмендетеді.Салауатты салмақты сақтау. Спорттың ең айқын артықшылықтарының бірі-салмақты бақылау. Тұрақты жаттығулар калорияларды жағуға, метаболизмді арттыруға және сау денені қалыптастыруға көмектеседі. Артық салмақпен күресу 2 типті қант диабеті және семіздік сияқты аурулардың даму қаупін азайтады. Бұлшықеттер мен сүйектерді нығайту. Спорттық іс-шаралар, әсіресе күш жаттығуларын қамтитындар бұлшықеттер мен сүйектерді нығайтуға көмектеседі. Бұл әсіресе остеопороздың және тірек-қимыл аппаратының басқа ауруларының алдын алу үшін өте маңызды. Күшті бұлшықеттер мен сүйектер жарақат алу қаупін азайтады және дененің жалпы төзімділігін арттырады. Спорттың психологиялық аспектілері. Стрессті азайту және көңіл-күйді жақсарту. Физикалық белсенділік эндорфиндердің – стресс пен мазасыздық деңгейін төмендетуге көмектесетін бақыт гормондарының бөлінуіне ықпал етеді. Спортпен шұғылдану көңіл-күйді жақсартады және депрессия белгілерімен күресіп, қанағаттану мен әл-ауқат сезімін тудырады. Өзін-өзі бағалау мен өзіне деген сенімділікті арттыру. Тұрақты жаттығулар фитнесті жақсартуға ғана емес, сонымен қатар өзін-өзі бағалауды арттыруға көмектеседі. Спорттағы мақсаттарға жету, мейлі ол ұзақ қашықтыққа жүгіру немесе салмақ көтеру болсын, сіздің қабілеттеріңізге деген сенімділікті арттырады және жалпы эмоционалды жағдайды жақсартады. Когнитивті функцияны жақсарту. Зерттеулер көрсеткендей, физикалық белсенділік когнитивті функцияларды, соның ішінде есте сақтау мен зейінді жақсартуға ықпал етеді. Спорт мидың денсаулығын сақтауға көмектеседі, бұл әсіресе егде жаста деменция сияқты аурулардың алдын алу үшін маңызды. Спорттың әлеуметтік артықшылықтары. Әлеуметтік байланыстарды қалыптастыру. Спортпен шұғылдану көбінесе басқа адамдармен қарым-қатынасты білдіреді, бұл әлеуметтік дағдыларды дамытуға және жаңа таныстар құруға ықпал етеді. Командалық спорт және спорт клубтарына қатысу қоғамдастықтың бір бөлігі ретінде сезінуге, командада жұмыс істеу қабілетін дамытуға және салауатты бәсекелестікті сақтауға көмектеседі.
Тәртіп пен жауапкершілікті ояту. Тұрақты жаттығулар мен спорттық жаттығулар тәртіп пен өзін-өзі бақылауды қажет етеді. Бұл қасиеттер өмірдің басқа салаларына ауысады, бұл адамның ұйымшыл және жауапты болуына көмектеседі.Аурулардың алдын алу. Тұрақты физикалық белсенділік көптеген созылмалы аурулардың алдын алуда шешуші рөл атқарады. Бұл қант диабеті, жүрек-қан тамырлары аурулары, қатерлі ісіктің кейбір түрлерінің даму қаупін азайтуға көмектеседі, сонымен қатар жалпы денсаулық пен ұзақ өмір сүруді қолдайды.
Қорытынды
Спорт-салауатты өмір салтының ажырамас бөлігі. Бұл денені нығайтуға, көңіл-күйді жақсартуға және өмір сапасын жақсартуға көмектеседі. Жасына немесе фитнес деңгейіне қарамастан, әр адам өзіне сәйкес физикалық белсенділік түрін таба алады. Тұрақты спортпен шұғылдану-бұл физикалық және психикалық жағдайды жақсарта отырып, көптеген артықшылықтарды өтейтін денсаулыққа инвестиция. Спорт-бұл физикалық және психикалық денсаулықтың кепілі. Жасына және фитнес деңгейіне қарамастан, әр адамға физикалық белсенділікке уақыт бөлу маңызды. Таңертеңгі жүгіру, серуендеу немесе спорт секциясында жаттығу сияқты кішігірім өзгерістерден бастауға болады. Ең бастысы-жүктеменің жүйелілігі мен біртіндеп артуы. Тек осылай ғана денсаулықтың оңтайлы деңгейіне қол жеткізуге және өмір сапасын жақсартуға болады.